วิทยานิพนธ์ (Thesis) เป็นโครงงานวิจัยที่ผู้ศึกษาจัดทำขึ้นเพื่อการศึกษาในระดับปริญญาตรีหรือระดับสูงกว่า โดยทั่วไปแล้ว วิทยานิพนธ์เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาในระดับมหาวิทยาลัยหรือสถาบันการศึกษาที่ระดับสูง ซึ่งเป็นขั้นตอนสุดท้ายของการศึกษาในสาขาวิชาต่าง ๆ ซึ่งมักจะเป็นการศึกษาหรือวิจัยที่ใหญ่ขึ้นมากกว่างานโครงงานสารนิพนธ์ หรือ การศึกษาอิสระ (IS) เนื่องจากผู้ศึกษาจะต้องศึกษาหรือทดลองเพื่อสร้างความรู้ใหม่ หรือพิสูจน์สมมติฐานที่กำหนดไว้ และในทั่วไปแล้ว วิทยานิพนธ์มักจะต้องมีการวิเคราะห์และสรุปผลอย่างรอบด้าน เพื่อสร้างความเชื่อมั่นในผลลัพธ์ที่ได้ไปสู่สรุปสิ่งที่ค้นคว้าเพิ่มเติมได้